Yemeyenin malını yerler (üstünede bir bardak su içerler) atasözünün anlamı;
“Atasözleri” halk arasında yaygın olarak kullanılan ve çeşitli bilgilere sahip olan özlü sözlerdir. Bu atasözlerinde genellikle toplumsal değerler, ahlaki ilkeler ve yaşam deneyimleri vurgulanır. Bunlardan biri olan “Yemeyenin malını yerler (üstüne bir bardak su içerler)” atasözü de, günlük hayatta even daha farklı açılardan yorumlanabilen, üzerinde düşünülmesi gereken bir cümledir.
Bu atasözü, adalet kavramına işaret etmektedir. Bir kişi, ne kendisi çalışıp emek vermediyse ve bir şeyler üretip kazanmadıysa, bu kişinin emeğine el atan başka kişilerin, ona yardım etme ve ihtiyaçlarını karşılama yükümlülüğü doğar. Ancak bu kadarını yapmamakla, ona zorluk çıkarmak, onun malını istismar etmek hem haksızlık hem de vicdansızlıktır.
Bu atasözünü farklı açılardan inceleyebiliriz. Birinci açıdan, malın sahibi tarafından yapılan fedakarlıklara veya emeklere saygısızlık etmek, onları yok saymak anlamına gelebilir. İkinci açıdan bakıldığında, bir çeşit haksızlıkla karşı karşıya olan kişiye yardımcı olmak, ona adalet ve vicdan sağlamak gereklidir. Üçüncü açıdan bakıldığında, bir kişinin başka bir kişinin malından pay alarak onunla beraber mutlu olması gerektiği savunulabilir. Yani bir insanın başka birinin refahından hisse alması, sevincini hatta umutlarını da paylaşabileceği manasına gelebilir.
Bu atasözü, insana acımasız ve egoist davranışları sorgulatır. Toplumda dayanışma, yardımlaşma ve paylaşma duygusunun önemini vurgular. Malını, emeğini korumak isteyen bireylerin, adalet ve vicdan doğrultusunda hareket edilmesi gerektiğini anlatır. Bu atasözüyle, bireylerin diğer insanların çabalarını takdir etmeleri, onlara saygı göstermeleri ve herkesin emeğinin karşılığını alabilmesi için adil bir ortam yaratılması gerektiği vurgulanır. Aksi takdirde, toplumda adaletin sarsılacağı, insanların birbirleriyle olan güveninin kaybolacağı ve bireylerin kendi çıkarlarını öncelikli görmekten dolayı başkalarını istismar etmeye yeltenileceği uyarısında bulunulur.
Sonuç olarak, bu atasözü haksızlığa karşı çıkmak, emeğe saygı göstermek ve adaleti toplumun temel değerleri arasına yerleştirmek için oldukça önemli bir mesaj iletmektedir. Toplumun düzeninin ve huzurunun sağlanabilmesi için, insanların malını, emeğini, haklarını korumak ve herkesin adil bir şekilde yaşamasını sağlamak elzemdir. Bu atasözüyle, bencil davranışlar yerine, yardımlaşma, dayanışma ve adaletin önemine dikkat çekilerek toplumsal değerlerin korunması amaçlanır.